Fundamenteel leren
Ontologisch coachen draait om diep en fundamenteel menselijk leren. Samen met de coachee gaan we op zoek naar de ontologische patronen die de coachée belemmeren effectief met bepaalde situaties om te gaan.
Mensen hebben de capaciteit om op verschillende niveaus te leren. Het 1e niveau betreft het toepassen van bekend gedrag en vaardigheden in een nieuwe situatie. We moeten iets anders doen omdat wat we gewend waren te doen niet het gewenste resultaat geeft. Het is het publieke, voor iedereen zichtbare deel en in de meeste gevallen doen we dit zonder erbij na te denken en is hiervoor geen training nodig. Soms is een suggestie van iemand anders nodig, bijvoorbeeld van een leidinggevende of een vriend.
Het 2e niveau passen we toe wanneer het 1e niveau niet langer werkt. We hebben nieuwe kennis en inzichten nodig en zullen meningen, oordelen en overtuigingen moeten heroverwegen om anders te denken. Het helpt ons de competenties te ontwikkelen om situaties alsnog effectief aan te kunnen pakken. Dit proces is intern en niet zichtbaar voor anderen. Training, kennisoverdracht, maar ook conventionele vormen van coaching, zoals business of loopbaan coaching zijn hierbij behulpzaam.
Als ook het anders denken niet langer de uitkomsten geeft die gewenst zijn, zullen we naar een fundamenteler 3e niveau moeten gaan: het veranderen in de kern van ons mens-zijn. We zullen onze manier van zijn en ons verlangen moeten aanpassen en dat verlangt heroverweging van fundamentele elementen in ons bestaan zoals principes, identiteit, drijfveren en emoties. Dit is het niveau waar ontologisch coachen actief is en je ondersteunt om belemmerende, zich herhalende ontologische patronen aan te pakken en de mens te worden die je wilt zijn.
De gehele mens
Ontologisch coachen kent een integrale en holistische benadering waarin de mens in al zijn gedaantes en omgevingen beschouwd wordt. Ontologische patronen zijn namelijk onderdeel van hoe iemand fundamenteel in elkaar steekt en zo’n patroon kan zich dus ook in alle domeinen van iemands leven manifesteren. Als iemands patroon leidt tot een gebrek aan vertrouwen in andere mensen, zal dat in het persoonlijke leven, maar bijvoorbeeld ook op het werk of binnen een vriendengroep aanwezig kunnen zijn. Voordeel is dat je bij een ontologisch coach met heel veel verschillende coachvragen kan aankloppen en niet apart een gespecialiseerde business, loopbaan of life coach hoeft te zoeken.
Manier van mens-zijn
Ontologisch coachen richt zich op het mens-zijn, de unieke manier van zijn van een mens en de drie vormen waarop hij of zij uitdrukking kan geven aan zijn bestaan: taal, emoties en lichaam.
De oordelen en overtuigingen die onze persoonlijke kijk op de wereld kleuren en bepalen liggen niet alleen vast in gedachten en de woorden die we gebruiken (taal), maar ook in onze gemoedstoestand en emotionele reactie op situaties en in ons lichaam en de lichaamshouding die we aannemen.
Expressies van taal, emotie en lichaam zijn niet toevallig maar vertellen ons iets over iemands manier van zijn. Reden waarom het coaching proces niet alleen bestaat uit het onderzoeken en veranderen van gedachten, maar ook uit het werken met emotie en lichaam.
Door modificaties aan te brengen in een van deze drie domeinen van het zijn, ontstaat er nieuwe vorm van zijn, een andere balans die ook de overige twee verandert. Deze nieuwe manier van zijn opent vervolgens nieuwe mogelijkheden om anders effectiever met kwesties om te gaan.
Wetenschappelijke basis
Ontologie is zeker niet zomaar de volgende hype in coaching land. Zowel oude Grieken als Parmenides, Heraclitus, Socrates en Plato, als moderne filosofen als Kant, Nietzsche, Heidegger en Searle hielden zich al bezig met de vraag hoe de mens fundamenteel in elkaar steken. Daarnaast hebben in de loop van de eeuwen wetenschappers uit uiteenlopende disciplines, zoals de biologie, antropologie, sociologie, psychologie tot zelfs informatica, zich met het wezen van de mens bezig gehouden.
Het ontologisch coachen is geboren in de jaren ’70 ontstond in kringen rond de Chileense democratiseringsbeweging en de regering van president Salvador Allende. Mensen als Fernando Flores, Julio Olalla, Rafael Echeverría en Humberto Maturana hebben ieder op hun eigen manier een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van het ontologisch coachen.
In de loop van de tijd heeft het ontologisch coachen zich verder ontwikkeld, gebaseerd op wetenschappelijke theoretische fundamenten uit de biologie, fenomenologie en filosofie over hoe mensen functioneren, leren en veranderen. Daarnaast is er een enorme hoeveelheid praktische en empirische studie in de toepassing van ontologische distincties, modellen en concepten zoals linguïstische acties, basale gemoedstoestanden en conversatie typen.
Op basis van deze jarenlange studie 
naar en ervaring met de toepassing van ontologische principes binnen coaching, team- en organisatieontwikkeling zijn twee omvangrijke standaardwerken over ontologisch coachen die elk de moeite meer dan waard zijn. Coaching to the Human Soul van de Australiër Alan Sieler bestaat uit 4 Engelstalige delen en Be Coach, los libros is een serie van eveneens 4 boeken in het Spaans van de hand van het Ecuadoraanse echtpaar Alfonso Espinosa en Carla Zarlenga.
In Europa is ontologisch coachen nog relatief onbekend, maar in Latijns-Amerika en de Angelsaksische wereld (Noord-Amerika, Australië, Zuid-Afrika) is het de afgelopen decennia uitgegroeid tot een erkende en zeer gerespecteerde discipline. Tal van opleidingsprogramma’s voor ontologisch coachen zijn inmiddels gecertificeerd door organisaties als de International Coach Federation (ICF). Daarnaast laat de ontologische kijk op mens, team en organisatie ook op andere manieren haar invloed gelden zoals bijvoorbeeld in het boek Reinventing Organizations van de Belgische ontologisch coach Frederic Laloux en in het leiderschap van Michelle Bachelet, tweevoudig president van Chili, die ontologisch coaches tot haar belangrijkste adviseurs rekende.
Na een schijnbaar onvermijdelijke en jaren durende richtingenstrijd over het ontologisch coachen, hebben de belangrijkste denkers en vormgevers de strijdbijl begraven en zich verenigd in de FICOP, de internationale federatie voor professionele ontologisch coaches. Sinds enkele jaren ijvert de FICOP ervoor het ontologisch coachen bekend te maken, haar beoefenaars te certificeren en professionaliseren .
Naast de wetenschappelijke basis blijft uiteindelijk toch de dagelijkse praktijk van het ontologisch coachen het meest overtuigende bewijs leveren. Er moeten inmiddels tien- en waarschijnlijk honderdduizenden mensen in teams, organisaties of individueel op de aarde rondlopen die zichzelf beter hebben leren kennen en de mens zijn geworden die zij willen zijn.
