Angst als goede raadgever

Angst is alom vertegenwoordigd in ons leven en is zeker in tijden van Corona voelbaar aanwezig. Toch stoppen we angst vaak het liefst zo ver mogelijk weg, negeren haar of ontkennen dat ze überhaupt bestaat. Dat is jammer want angst heeft veel wijsheid en inzicht met ons te delen.

Angst staat zeker niet bovenaan in de populariteitspolls als het over onze emoties gaat. Waar van oudsher gematigdheid gepredikt werd als het om het uiten van emoties ging, zijn gevoelens als woede, liefde en verdriet de laatste decennia aan een ongekende opmars bezig. De schroom om ze te tonen hebben we afgeworpen, getuige de onmetelijke stroom emotionele uitbarstingen op conventionele en sociale media. Emoties zijn inmiddels belangrijk en krachtig geworden. Ze zijn niet langer slechts een particuliere reactie op gebeurtenissen in ons leven, maar worden gebruikt als een pressiemiddel om belangrijke beslissingen te beïnvloeden. Zelfs wanneer logica, feiten en wetenschap iets anders lijken te suggereren.

De angst voor angst

Voor angst ligt dat anders. Bang zijn voor iets concreets als een eng beest of een donker steegje is nog wel acceptabel, maar wanneer heb je voor het laatst een collega tijdens een werkoverleg horen zeggen dat hij of zij angst had voor een uitdagende opdracht? Of dat een vriend je vertelde angst te hebben om een moeilijk gesprek aan te gaan met zijn puberende dochter of zoon? Of dat je je eigen heimelijke angsten voor de toekomst met je geliefde durfde te delen?

Angst associëren we vaak met falen, incompetentie of zwakte. Angst tonen tast je publieke identiteit aan, het doet je loopbaan vooruitzichten verdampen en het verbleekt het beeld van de zelfverzekerde ouder, partner of collega dat we graag van onszelf in stand willen houden.

Maar niets is minder waar. Angst is, net als overigens alle andere emoties, bijzonder nuttig. Elke emotie is een natuurlijke persoonlijke reactie met als doel ons evenwicht, onze manier van zijn, te herstellen na de impact van een gebeurtenis. De emotie die we kiezen vertelt iets over onszelf, het geeft inzicht in de unieke manier waarop wij de wereld om ons heen waarnemen en interpreteren en toont onze persoonlijke oordelen en overtuigingen die daaraan ten grondslag liggen. Reden waarom we bijvoorbeeld voor veel gebeurtenissen al een standaard emotie klaar hebben staan en we lang niet altijd met dezelfde emotie reageren als anderen op een vergelijkbare situatie.

Het verhaal achter emoties

In het ontologisch coachen is emotie een belangrijk fenomeen. Het is, naast taal en lichaam, een van de drie vormen waarop een mens uitdrukking geeft aan zijn bestaan en dus mede vorm geeft aan onze identiteit. De specifieke emotie die je ervaart, is een direct gevolg van je oordelen en overtuigingen en vertelt dus iets essentieels over hoe jij tegen de wereld en het leven aankijkt. Reden genoeg om goed en aandachtig te luisteren wat emotie ons te zeggen heeft.

Om coachées hierbij te ondersteunen, maken we binnen het ontologisch coachen gebruik van verhalen. We proberen emoties te vangen en inzichtelijk te maken door er een narratief van te maken. De essentie van het narratief van angst is dat het onze mogelijkheden laat zien, de wegen die we kunnen inslaan:

“Ik sta voor een uitdaging, ambitie of verlangen dat mij aanspreekt, maar ik moet hiervoor iets doen dat ik nog niet eerder heb gedaan en dat neemt aanzienlijke risico’s met zich mee. Aan mij is de keuze om te bepalen wat ik doe: ik kan de risico’s beheersen en de uitdaging aangaan of ik kan ervoor kiezen dit risico niet te nemen. De uitkomst kan ik niet bepalen, maar in beide gevallen verandert deze keuze mijn manier van zijn en mijn identiteit tegenover anderen en mijzelf.”

De keuze voor moed

Laten we belangrijke momenten in ons leven eens als voorbeeld nemen, zoals van baan veranderen, een relatie met iemand aangaan of kinderen krijgen. Allemaal gebeurtenissen waarbij we angst kunnen ervaren. We gaan namelijk iets doen dat we nog niet eerder gedaan hebben en waarvan we niet zeker weten of het gaat lukken. Kan ik die nieuwe verantwoordelijkheden wel aan? Is dit werkelijk de persoon aan wie ik mij bloot durf te geven en met wie ik mijn leven wil delen? Zal het me lukken de ouder te worden die ik wil zijn voor mijn kinderen?

De keuze is aan jezelf: Je kan de risico’s uit de weg gaan en voor veiligheid kiezen, maar dan ontneem je jezelf de kans op werk met meer voldoening en ontwikkelmogelijkheden, het ervaren van liefde of het geluk van het hebben van kinderen. Je kan er ook voor kiezen de uitdaging aan te gaan, maar er achter komen dat de baan niet zo interessant is, dat de liefde al snel bekoeld blijkt te zijn of dat het hebben van kinderen veel moeilijker is dan je dacht. Een juiste keuze bestaat niet, maar de keuze bepaalt wel de persoon die je zal zijn voor anderen en voor jezelf. Word je de persoon die moed toont en zijn dromen nastreeft ondanks het risico teleurgesteld te raken of word je degene die het risico uit de weg gaat en zich hiermee de kansen ontzegt op voldoening, geluk en ontwikkeling?

De trouwe en goede raadgever

Angst weg stoppen, negeren of ontkennen is op een bepaalde manier gevaarlijk, het ontneemt ons het zicht op wat er werkelijk met ons aan de hand is en kan leiden tot depressie, frustratie of woede. Veel meningsverschillen, ruzies en zelfs oorlogen vinden bijvoorbeeld hun oorsprong in een angst die men niet onder ogen wil zien. Kijk maar eens om je heen in de polariserende wereld van vandaag, voorbeelden genoeg.

Angst bestaat bij de gratie van een ambitie of verlangen. De angst om mijn rugzak te pakken en alleen de wereld over te reizen, bestaat pas als het idee mij aanspreekt. Zou die wens er niet zijn, zal de angst zich ook niet manifesteren.

Laten we angst daarom waarderen als een trouwe en goede raadgever, eentje die onze mogelijkheden toont, ons de keuze geeft een eigen pad te kiezen om het leven te leiden zoals we dat willen en te worden wie we willen zijn. Een raadgever die ons niet verlamd, maar juist energie geeft om uitdagingen, ambities en dromen na te streven.

Soms vragen coachées wat zij zouden moeten veranderen aan zichzelf. De passende tegenvraag is in dat geval: Waar heb je angst voor?